Botohet përmbledhja e artikujve të Konferencës Shkencore Ndërkombëtare në përkujtim të 110-vjetorit të fillimit të Luftës së Parë Botërore dhe 108- vjetorit të Vetëqeverimit të Korçës
Ky botim është përgatitur nga Universiteti “Fan S. Noli” me mbështetjen e Këshillit të Qarkut Korçë.
Si vijon, do të gjeni fjalën përshëndetëse të Kryetarit të Qarkut Korçë, Dr. Erjon Nexhipi:
Vetëqeverimi i Korçës në Kontekstin e Luftës së Parë Botërore: Një Përvojë Unike e Rezistencës dhe Diplomacisë
Ky botim shkencor, që përmbledh kumtesat dhe diskutimet e mbajtura në konferencën për 110-vjetorin e Luftës së Parë Botërore dhe 108-vjetorin e Vetëqeverimit të Korçës, paraqet një kontribut të çmuar në studimet historike shqiptare. Ai shërben si një platformë për të reflektuar mbi sfidat e ekzistencës së shtetit shqiptar në fillim të shekullit XX dhe mbi rolin e Korçës si një qendër kyçe e qëndresës dhe vetëorganizimit kombëtar. Lufta e Parë Botërore, me përmasat e saj shkatërruese dhe ndikimin e gjerë gjeopolitik, solli një krizë të thellë për Shqipërinë, e cila ndodhej në një fazë delikate të formësimit të saj si shtet. Në këtë kontekst, rajoni i Korçës dëshmoi një prej eksperiencave më të rëndësishme të autonomisë administrative shqiptare nëpërmjet Vetëqeverimit të Korçës (1916-1918), një model unik i ruajtjes së identitetit kombëtar dhe integritetit territorial përballë sfidave të mëdha ndërkombëtare. Vetëqeverimi i Korçës nuk ishte thjesht një akt politik i kohës, por një dëshmi e zgjuarsisë dhe diplomacisë shqiptare në një periudhë kaosi dhe lufte. Në dhjetor të vitit 1916, falë përpjekjeve të patriotëve korçarë dhe bashkëpunimit me autoritetet franceze, u arrit krijimi i një administrate autonome shqiptare, e cila mbrojti stabilitetin e krahinës dhe shmangu copëtimin e saj nga forcat e huaja. Ky model qeverisjeje, ndonëse i përkohshëm, pasqyronte një ndër përvojat më të hershme të shtetformimit shqiptar, duke shërbyer si një përvojë e vlefshme për zhvillimet e mëvonshme politike dhe administrative të vendit. Në këtë kuadër, Themistokli Gërmenji spikat si një figurë kyçe e rezistencës dhe organizimit politik të Korçës në këtë periudhë, duke treguar aftësi të jashtëzakonshme për të manovruar në një kontekst të ndërlikuar ndërkombëtar. Korça nuk është vetëm një shembull i organizimit politik të shqiptarëve gjatë Luftës së Parë Botërore, por edhe një vatër e rëndësishme e ndërgjegjes kombëtare, e formësuar përmes veprës së Rilindasve. Naum Veqilharxhi, Thimi Mitko, Petro Nini Luarasi dhe shumë figura të tjera nga ky rajon dhanë një kontribut të jashtëzakonshëm në ndërtimin e një identiteti kombëtar të fortë, duke promovuar arsimin shqip dhe duke mbrojtur të drejtat e shqiptarëve në kohë të vështira. Sikurse e thekson edhe historiani Neritan Ceka, Korça ka qenë dhe mbetet një element kyç i historisë shqiptare. Ai shpreh bindjen se “nuk mund ta imagjinojmë dot Shqipërinë pa Korçën dhe historinë e saj, pa veprën e rilindasve të kësaj treve.” Ky vlerësim nuk është vetëm një përmbledhje e rolit të saj në historinë kombëtare, por një thirrje për të kuptuar dhe vlerësuar më tej kontributin e kësaj krahine në ndërtimin e Shqipërisë moderne. Një aspekt i rëndësishëm i kësaj konference është edhe nderimi i atyre që sakrifikuan për lirinë dhe dinjitetin kombëtar. Në këtë frymë, gjatë punimeve të konferencës u “Korça në Luftën e Parë Botërore: Vetëqeverimi dhe zhvillimet social-ekonomike” 8 dorëzuan Certifikatat e Dëshmorit të Atdheut, akorduar nga Ministria e Mbrojtjes dhe të dorëzuara pranë Këshillit të Qarkut Korçë për dëshmorët Odhise Nikolla Kota (1880-1911) dhe Nikolla Aleksandër Kota (1858-1914), duke shprehur mirënjohjen tonë për kontributin e tyre sublim në mbrojtjen e kombit shqiptar. Konferenca dhe ky botim, përmes studimeve dhe analizave të përfshira, ndihmojnë në ndriçimin e një periudhe kyçe të historisë shqiptare. Rëndësia e Vetëqeverimit të Korçës dhe roli i Luftës së Parë Botërore në Shqipëri nuk mund të trajtohen thjesht si pjesë e së kaluarës, por duhet të shërbejnë si një bazë e fortë për të kuptuar sfidat e sotme dhe për të ndërtuar të ardhmen mbi vlerat e unitetit dhe vizionit kombëtar. Dëshiroj të falënderoj të gjithë studiuesit dhe organizatorët për kontributin e tyre të çmuar në këtë nismë shkencore dhe shpresoj që ky botim të shërbejë si një burim i vlefshëm për kërkimet e ardhshme në fushën e historisë shqiptare.
